Nederzetting Wijk bij Duurstede - De Horden

Grote nederzetting uit de Romeinse tijd. Dit is één van de meest uitgebreid onderzochte rurale Romeinse nederzettingen in Nederland, opgegraven tussen 1977 en 1980 door de ROB. De nederzettingssporen van ‘De Horden’ bestaan uit vijfentwintig boerderijplattegronden en talrijke bijgebouwen die op een bepaald moment binnen een gemeenschappelijk, door greppels omsloten areaal zijn gelegen. Daarbinnen is een chronologische en dynamische ontwikkeling aantoonbaar is van de Late IJzertijd tot en met de Midden-Romeinse periode. Daarnaast zijn ook bewoningssporen aangetroffen uit de Midden-Bronstijd en de Vroege IJzertijd.

Er zijn hier goed bewaarde huisplattegronden van in hout gebouwde woonstalboerderijen teruggevonden. Die stonden te midden van andere gebouwen, zoals schuren en spiekers (opslagruimtes op palen voor graan en andere landbouwproducten), waterputten en afvalkuilen. Even ten noorden van de nederzetting bevond zich een grafveld. Inheems aardewerk voerde de boventoon, maar er werden ook Romeinse potscherven, munten en dakpanfragmenten aangetroffen. Hoewel er op De Horden allerlei vondsten met een militaire achtergrond zijn gedaan, hebben we te maken met de resten van een inheems-agrarische nederzetting. De nederzetting op De Horden werd in de tweede helft van de eerste eeuw opgenomen in een grootschalig verkavelingspatroon, waarbinnen ook de noordelijker gelegen nederzetting op De Geer kwam te liggen. De Horden ontwikkelde zich tot een centrum van een uitgebreid agrarisch bedrijf, een inheemse variant van de Romeinse villa.

De meeste nederzettingselementen zijn ondergebracht binnen een groot verkavelingsysteem van brede greppels. Ook het omliggende gebied, waar akkerbouw en veeteelt plaats hebben gevonden, was verkaveld in percelen van variërende omvang. Er zijn vier bewoningsfasen onderscheiden: Periode 1: 1–50 na Chr., periode 2: 50-100 na Chr., periode 3: 100-150 na Chr., periode 4: 150-200 na Chr. De aanvankelijk verspreid staande boerderijen worden in periode 2 vervangen door een systematische layout, middenassen van de huizen en de lengterichting van de greppels worden dan op elkaar afgestemd. In periode 3 is vooral de systematische verkaveling van het omliggende land opvallend. In de laatste fase worden weer individuele huisgreppels aangelegd die de afwatering van een erf regelen. Dit heeft met de algehele vernatting van het rivierengebied. Het is zeer wel mogelijk dat stijgend grondwater de uiteindelijke reden was dat de nederzetting omstreeks het begin van de 3de eeuw na Chr. werd verlaten. ^{1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1314 15 1617 18 1920 2122 2324 25}

Zie ook

De vondsten van De Horden in de collectie van het Rijkmuseum van Oudheden, Leiden.

References

1. ↑Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, W.J van Tent, R.E. Lutter, C. van Duijn & C.M. Blommesteijn 1978. Bewoning uit de IJzertijd en de Romeinse Tijd in het uitbreidingsplan De Horden. Jaarverslag van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 1977, blz. 35-36
2. ↑Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, R.E. Lutter, C.M. Blommesteijn & L.T. Lehmann 1979. Wijk bij Duurstede, uitbreidingsplan De Horden: bewoning uit de Bronstijd, IJzertijd en Romeinse Tijd. Jaarverslag van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 1978, blz. 41-42
3. ↑Tent, W.J. van 1979. Verslag van de provinciaal archeoloog van Utrecht. Jaarverslag van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 1978, blz. 118-119
4. ↑Voort, W.J.M. van der, J.N.B. Poelman, J.N.B. & W.A. van Es 1979. Wijk bij Duurstede, De Horden: geologische Erkundung und Phosphatuntersuchung im Rahmen einer Ausgrabung; vorläufiger Bericht (1977-8). Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 29, blz. 433-458
5. ↑Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, R.E. Lutter & C.M. Blommesteijn 1980. Wijk bij Duurstede, gem. Wijk bij Duurstede (U.). Bewoning uit de Bronstijd, IJzertijd en Romeinse Tijd. Jaarverslag van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 1979, blz. 51-53
6. ↑Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, R.E. Lutter & C.M. Blommesteijn 1982. Wijk bij Duurstede, gem. Wijk bij Duurstede (U.). Opgraving De Horden (putten 560-81): nederzettingen uit de Bronstijd, IJzertijd en Romeinse Tijd. Jaarverslag van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 1980, blz. 36
7. ↑Steenbeek, R. 1983. Some Aspects of the Phosphate Investigations at the Excavation De Horden (Wijk bij Duurstede, the Netherlands). Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 33, blz. 361-374
8. ↑Es, W.A. van 1984. Een Romeins bronzen beeldje uit de opgraving De Horden bij Wijk bij Duurstede. In: Waele, J.A. de, L.J.F. Swinkels, L.J.F. & E.M. Moorman (red.) Om de tuin geleid: een feestbundel aangeboden aan prof. Dr. W.J.Th. Peters ter gelegenheid van zijn 65e verjaardag. Nijmegen, blz. 20-27
9. ↑Werff, J.H. van der 1987. Roman Amphoras at 'De Horden' (Wijk bij Duurstede). Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 37, blz. 153-172
10. ↑Roest, J. van der 1988. Die Römische Fibeln von 'De Horden'. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 38, blz. 141-202
11. ↑Tent, W.J. van 1988. Archeologische Kroniek van de provincie Utrecht over de jaren 1980-1984. Stichting Publikaties Oud-Utrecht, blz. 36-46
12. ↑Hessing, W.A.M. & R. Steenbeek 1990. Landscape and Habitation History of 'De Horden' at Wijk bij Duurstede. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 40, blz. 9-28
13. ↑Lange, A.G. 1990. De Horden near Wijk bij Duurstede: Plant Remains from a Native Settlement at the Roman Frontier (Nederlandse Oudheden 12). Amersfoort, Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek.
14. ↑Vin, J.P.A. van der 1990. Een Laat-Romeins (munt)gewicht uit Wijk bij Duurstede, een bijproduct van de keizerlijke munt. De Beeldenaar 14(3), blz. 123-129
15. ↑Tent, W.J. van 1992. Archeologische Kroniek van de provincie Utrecht over de jaren 1985-1987. Stichting Publikaties Oud-Utrecht, blz. 24-27
16. ↑Aarts, J. 1994. Romeinse munten op De Horden. In: Es, W.A. van & W.A.M. Hessing (red.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland: van Traiectum tot Dorestad (50 v. Chr. - 950 na Chr.). Utrecht, Matrijs, blz. 138-144
17. ↑Lammers, M. 1994. Dakpannen op De Horden. In: Es, W.A. van & W.A.M. Hessing (red.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland: van Traiectum tot Dorestad (50 v. Chr. - 950 na Chr.). Utrecht, Matrijs, blz. 161-168
18. ↑Hessing, W.A.M. 1994. Wijk bij Duurstede - De Horden. In: Es, W.A. van & W.A.M. Hessing (red.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland: van Traiectum tot Dorestad (50 v. Chr. - 950 na Chr.). Utrecht, Matrijs, blz. 226-230
19. ↑Lange, A.G. 1996. Wijk bij Duurstede De Horden. In: Kok, D.H., S.G. van Dockum & F. Vogelzang (red.) Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1988-1989. Provincie Utrecht / Stichting Publikaties Oud-Utrecht, blz. 80-81
20. ↑Laarman, F.J. 1996. Zoological Material of the Bronze Age, Iron Age and Roman Period from Wijk bij Duurstede - De Horden. In: Kooistra, L.I. (red.) Borderland farming. Possibilities and limitations of farming in the Roman Period and Early Middle Ages between the Rhine and Meuse. Assen, Van Gorcum, blz. 369-380
21. ↑Taayke, E. 2002. Handmade Pottery from a Roman Period Settlement at Wijk bij Duurstede-De Horden. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 45, blz. 189-218
22. ↑Vos, W.K. 2002. De inheems-Romeinse huisplattegronden van De Horden te Wijk bij Duurstede (Rapportage Archeologische Monumentenzorg 96). Amersfoort, Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek.
23. ↑Groot, M., S. Heeren, L.I. Kooistra & W.K. Vos 2009. Surplus production for the market? The agrarian economy in the non-villa landscapes of Germania Inferior. Journal of Roman Archaeology 22, blz. 231-252
24. ↑Vos, W.K. 2009. Bataafs platteland: Het Romeinse nederzettingslandschap in het Nederlandse Kromme-Rijngebied (Nederlandse Archeologische Rapporten 35). Amersfoort, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, catalogusnummer 32
25. ↑ARCHIS-waarnemingen 18675, 23086 en 30395; AMK-terrein 11303